biscàre , vrb Definizione
aciapare, cassare cun su biscu
Sinonimi e contrari
imbiscare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engluer
Inglese
to spread with birdlime
Spagnolo
enviscar
Italiano
invischiare
Tedesco
mit Vogelleim fangen.
friài , vrb: friare,
fricare,
frigai,
frigare Definizione
passare calecuna cosa tocandho in pitzu de un'àtera unu pagu a forte siat po pigare (limpiare, samunare), o pònnere, o fintzes po aconciare un’arremu; fàere freaduras, malandras, a su friga friga cun calecuna cosa; cullonare, pigare a ingannu / ger. friendi
Sinonimi e contrari
afrigongiai,
carasiai,
cariare,
ifricatzare,
scrovinai,
sfrigongiai
/
lúngiri
/
acostanare,
agliagai,
frazare,
inghetare,
iscaldire,
ispitulare,
malandrare
Modi di dire
csn:
avb. friga friga = acurtzu meda, azummai tochendhe, tochendhe própiu; èssere friga friga = istare sempre tochendhe a un'àteru acurtziendhesili; andhare friga friga = a sachedhadura, coment'e frighendhe; zúghere a unu friga friga = tene tene, acurtzu meda curríndheli fatu pro lu tènnere; frigai s'arrobba = samunare; frigai bèni sa mardi a unu = dàreli unu dispiaghere mannu; frigare su late = acragare, pònnere su cragu a su late; frigare murta, lestincu = arregòllere murta, lestincu
Frasi
s'isterzu cheret bene frigadu pro che li catzare sa cosa atacada ◊ seu andada a frúmini a frigai s'arrobba ◊ in sa pedhe malàida si at frigadu sa pumada ◊ de sa cuntentesa chi teniat fit sempre frighèndhesi sas manos ◊ s'arromana chi frigu parit unu ghetau… ◊ po sa cura de su léndhine si poniat mele in d-unu tzapulledhu e si frigàt fintzes a che dh'arrasigare
2.
custa cintura mi est friendi su tzugu
3.
non mi frigais prus: no aspetu a nisciunus! ◊ male, un'ómine abbistu che lodhe no fit tantu fàtzile a lu frigare!
Cognomi e Proverbi
smb:
Frigau
/
prb:
cuadhu friau sa sedha timit
Etimo
ltn.
fricare
Traduzioni
Francese
frotter,
froisser,
enduire
Inglese
to rub,
to spread
Spagnolo
frotar,
untar,
engañar
Italiano
fregare,
sfregare,
strofinare,
stropicciare,
spalmare
Tedesco
reiben,
streichen.
irmendhàre , vrb Definizione
fàere ischire is segretos, nàrrere totu su chi s'ischit, chentza abbisóngiu; fintzes cunfessare, pentire; lassare a pèrdere, no fàere contu de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
iscassetare,
iscobiare,
lendhare,
scolovetai
/
cufessare
Frasi
prima at incomintzau a li dimandhare su segretu, apustis a li zurare chi mai liu diat irmendhare (G.F.Sedda)
2.
pessa de t’irmendhare: mira chi su pecadu est grae! (A.Cucca)
3.
irmendhatindhe, de cussu!
Traduzioni
Francese
divulguer
Inglese
to spread
Spagnolo
propalar
Italiano
propalare
Tedesco
verbreiten.
ispabaràre , vrb Definizione
pònnere ispratu, istérriu de si pòdere bídere totu, bene
Sinonimi e contrari
ispàlghere,
istèrrere,
istirare,
stendiai
| ctr.
atuturae,
imboligare
Frasi
torrant cun cudha tela manna, naro chi fit nessi duos metros e chimbanta, la ponent in terra e l'ispàbarant (M.Bua)
Traduzioni
Francese
déployer
Inglese
to spread
Spagnolo
desplegar,
extender
Italiano
dispiegare
Tedesco
ausbreiten.
ispaghinàre , vrb: ispagnai,
ispainai,
ispainare,
ispaniai,
ispaniare,
isprainare,
spagnai Definizione
pigare e betare o pònnere ispratu a ispergiadura, ispainau peri su logu; isterrigorzare, pònnere crocau totu istérriu
Sinonimi e contrari
illaizare,
isciudrare,
ispàlghere,
isparcinare,
isparminare,
isprabinare
/
isterrighinare,
isterrinai
| ctr.
ammuntonae,
collire
Frasi
a su fenúciu a pizu si ghetat unu pacu de sufrissu vene ispaghinau e un’ispiugherada de casu ◊ Bidhanoavorru est diventada famosa po sa cultura chi arrennescit a ispaniai ◊ s'ispagnat su concimi ◊ ossus ispainaus a ingíriu de su foghidoni ◊ isciú sa pudha, chi m'ispànias sa palla!◊ est ispaghinendhe sa chisina
2.
sa gatu est ispaghinàndhesi in terra
3.
sas crapas sont ispainatas in sas ripas de su monte
Etimo
ltn.
*expaginare
Traduzioni
Francese
étendre,
répandre
Inglese
to spread
Spagnolo
esparcir,
derramar
Italiano
spàndere,
spàrgere,
diffóndere
Tedesco
ausstreuen,
verbreiten.
ispàlghere , vrb: ispàrgere,
ispàrghere,
ispàrgiri,
ispràgere,
ispràghere,
ispraghi,
ispraxi,
spàrgiri Definizione
pònnere, portare, betare peri su logu, atesu de pare, nau pruschetotu de cosa ammuntonada o meda; pònnere istérriu, ispratu, istirau, su si apèrrere de is frores / pps. ispaltu, ispartu
Sinonimi e contrari
ispabarare,
ispaghinare,
isparcinare,
istèrrere,
sparri
| ctr.
ammuntonai,
atuturae,
collire
Frasi
mi apo ispartu sos pannos ◊ dhoi at tupas de arrú po ispraxi s'arrobba ◊ sas berbeghes s'isparghent paschindhe ◊ isparghídebbos chirchendhe cosa pro aggurgare prus logu! ◊ su sonu de su ferru de su tàgiu s'ispraghet in totue ◊ ant ispartu sa zara in s'istrada ◊ si funt ispràxius cantendi e badhendi
2.
no b'isparghet prus frore in sa pastera
Etimo
ltn.
spargere
Traduzioni
Francese
répandre
Inglese
to spread
Spagnolo
esparcir
Italiano
spàrgere
Tedesco
ausstreuen.
ispixàre , vrb Definizione
isciusciare is pinnigas, is piegas, istèrrere una cosa pinnigada
Sinonimi e contrari
ispinnicare
| ctr.
apigiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
repasser
Inglese
to spread (out)
Spagnolo
desplegar,
desdoblar
Italiano
spiegare,
stirare
Tedesco
auseinanderfalten.
istèrrere , vrb: istèrriri,
sterri Definizione
pònnere sa cosa a manera de pigare logu meda, atesu de pare, in paris (fintzes in su sensu de carragiare cun cosa istérria, de pònnere cosa modhe isprata po pònnere àteru in pitzu), fintzes pònnere crocau; cumenciare unu chistionu, presentare un'argumentu; nàrrere a bàntidu cosa meda prus de su chi est; allonghiare una chistionada, un'allega, a manera de nàrrere cosa meda, fintzes creschendho sa cosa / pps. istérridu, istretu
Sinonimi e contrari
atendiai,
ilboligare,
ispabarare,
ispàlghere,
isparcinare,
istèndhere,
istenniare,
istirare,
stendiai,
tèndhere
| ctr.
ammuntonae,
atuturae
Frasi
s'isterrent sos trastes ifustos in su sole ◊ isterro su pamentu a pabilos pro no imbrutare illatendhe ◊ suta de sas olias como isterrent telos pro coitare collindhe ◊ tocat a istèrrere zara in s'istrada ◊ sas tzitades si sunt isterrindhe, ma medas bidhas si che sunt derruindhe ◊ sa canna prantada s'isterret, si leat su logu ◊ su fogu fuidu s'est istérridu meda ◊ istèrredi cue e drómmidi ◊ no t'isterras tropu!
2.
sunt a bínchida isterrendhe versos ◊ como cussu isterret carchi àtera fàula! ◊ toca, isterri sa chistioni, ca intendeus!
3.
e za no isterret, mih, candho chistionat de su fizu: paret menzus de Deus!
4.
s'ora ch'est tarda e no mi apo a istèrrere meda cun sa chistionada mia ◊ si li naro carchi fàula no l'abbàido mancu in oxos, ca sinono si mi leget in cara deretu chi so isterrendhe
Etimo
ltn.
sternere
Traduzioni
Francese
étendre,
répandre
Inglese
to spread out
Spagnolo
extender
Italiano
spàrgere,
stèndere,
estèndere
Tedesco
verstreuen,
ausstrecken,
erweitern.
lendhàre , vrb Definizione
nàrrere a s'unu e a s'àteru totu su chi s'ischit chentza abbisóngiu, fintzes cosas chi iant a dèpere istare méngius chentza bandhias comente podent èssere is chistiones de domo o personales
Sinonimi e contrari
irmendhare,
iscassetare,
iscobiare,
linire,
sbrufulai,
scolovetai,
scordulai
Frasi
neune andhaiat a lendhare sa cosa a sos carabbineris e si calicunu si proaiat a iscobiare est ca fit un'arga de muntonarzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
répandre,
divulguer
Inglese
to spread
Spagnolo
contar,
airear,
largar
Italiano
spifferare,
svesciare,
propalare
Tedesco
ausplaudern.
lúngi , vrb: lúngiri Definizione
frigare mescamente ógiu o àteru a calecuna cosa in pitzu / pps. lúngiu, luntu; lungi s'arroda = fàere arregalos po ammodhiare a ccn.
Sinonimi e contrari
friai,
ludai,
úngere
Frasi
aporrimidha una fita de lardu ca mi dhu lúngiu asuba de su pani arridau! ◊ mi at lúngiu is ogus cun d-unu pagu de ludu, mi seu isciacuau e non seu prus itzurpu! ◊ Scuetu ispronat a Cuadhedhu, dhu fait sudai bèni e si lungit de sudori ◊ is sebadas si lungint cun su meli ◊ seu lungendu is botas po dhas alluxentai ◊ tui ses bella isceti a ti lungi is murrus e is ungas! (T.Putzu)
Traduzioni
Francese
étendre,
étartiner,
enduire
Inglese
to spread
Spagnolo
untar
Italiano
spalmare
Tedesco
streichen,
schmieren.